Beth yw'r cyffredinolrwydd a nifer yr achosion a ragwelir o gyflyrau hirdymor yng Nghymru

Pam gofyn y cwestiwn hwn?

Derbynnir yn gyffredinol, wrth i ni fynd yn hŷn, ein bod ni’n debygol o ddioddef o broblemau iechyd amrywiol, er enghraifft ffibriliad atriol, canser, strôc, dementia, diabetes, methiant y galon, pwysedd gwaed uchel, salwch meddwl, a llawer o broblemau eraill. Gallai rhai o'r risgiau ar gyfer y problemau iechyd hyn gynnwys diet/maeth gwael, gordewdra ac ysmygu. Wrth i nifer y bobl sy'n byw gyda'r cyflyrau hyn gynyddu, felly hefyd y galw ar wasanaethau iechyd. Felly, mae angen i ni wybod faint o bobl fydd yn debygol o gael eu heffeithio gan y problemau iechyd hyn yn y dyfodol i baratoi'r gwasanaethau iechyd yn well a gwella ansawdd y gofal. Gall cyffredinolrwydd ddangos faint o bobl sy'n byw gyda chyflwr ar gyfnod penodol neu ar adeg benodol, tra gall nifer yr achosion ddisgrifio nifer y diagnosisau newydd.
 

Sut i ateb y cwestiwn hwn

Fel y gwelir, gallai hwn fod yn gwestiwn cymhleth iawn i'w ateb.  Felly, penderfynwyd, oherwydd yr amser cyfyngedig, mai'r ffordd orau i'w wneud oedd cynnal Map Cyflym o Dystiolaeth. Mae Mapiau Cyflym o Dystiolaeth yn defnyddio dulliau adolygu cryno i ddisgrifio natur, nodweddion a maint y dystiolaeth ar gyfer cwestiwn penodol. Roedd y map hwn o dystiolaeth yn edrych ar astudiaethau ymchwil sydd ar gael yn cyflwyno data ar gyfer y DU gyfan neu ar gyfer cenhedloedd unigol gan ganolbwyntio'n bennaf ar Gymru.
 

Beth gafodd ei ganfod

Astudiaethau modelu a setiau data sy'n rhagweld nifer y bobl sy'n byw gyda chyflyrau penodol neu nifer y diagnosisau newydd dros y 10 mlynedd nesaf neu fwy, yn benodol: 2 astudiaeth fodelu ar gyfer ffibriliad atriol (math o glefyd y galon sy'n achosi rhythm calon afreolaidd a chyflym fel arfer); 7 astudiaeth fodelu, un set ddata yn y DU ac un set ddata o Gymru ar gyfer canser; 6 astudiaeth fodelu ac un set ddata o Gymru ar gyfer clefyd cardiofasgwlaidd gan gynnwys strôc, 8 astudiaeth fodelu a dwy set ddata o Gymru ar gyfer dementia; 3 astudiaeth fodelu, un set ddata o Gymru a data o wefan sefydliadol ar gyfer diabetes, 1 astudiaeth ar gyfer pwysedd gwaed uchel (pwysedd gwaed uchel neu uchel); 2 astudiaethau modelu ac 1 set ddata o Gymru ar gyfer iechyd meddwl ac iselder; ac 1 astudiaeth fodelu ar gyfer aml amlafiachedd (cyflyrau hirdymor lluosog). Cymerwyd y dystiolaeth hon o 2012-2023.

Roedd yn amlwg y byddai cynnydd yn y rhan fwyaf o'r problemau iechyd hyn. Er enghraifft:

• Disgwylir i ffibriliad atriol yn y DU gynyddu o 700,000 yn 2010 i rhwng 1.3 miliwn ac 1.8 miliwn yn 2060. Ni chanfuwyd tystiolaeth o gynnydd a ragwelir yng Nghymru.
• Ar gyfer canser y fron yng Nghymru, amcangyfrifir y bydd 61,000 o fenywod yn byw gyda chanser y fron erbyn 2030, ac 85,000 erbyn 2040.
• Ar gyfer canser y prostad, amcangyfrifir y bydd 42,000 o ddynion yn byw gyda chanser y prostad yn 2030, ac erbyn 2040 byddai'r ffigur hwn yn cyrraedd 56,000.

Er mai dim ond arwydd cryno yw'r rhain o'r cynnydd tebygol yng Nghymru, mae'r dystiolaeth yn dangos yn glir bod y rhan fwyaf o'n problemau iechyd yn debygol o gynyddu mewn nifer yn y dyfodol. Roedd rhai bylchau yn y dystiolaeth, gan nad oedd digon o dystiolaeth ar gyfer Cymru mewn perthynas â chyflyrau gan gynnwys ffibriliad atriol, methiant y galon, pwysedd gwaed uchel, ac amlafiachedd i'w gweld. Mae hyn yn golygu y bydd angen rhagor o ymchwil yn y meysydd hyn.
 

Costau

Gellir gweld y bydd yr holl gynnydd hyn mewn problemau iechyd yn golygu y bydd angen mwy o gyllid ar gyfer gwasanaethau gofal iechyd, gan y bydd y costau presennol yn cynyddu'n sylweddol. Er enghraifft, mae costau iechyd meddwl yng Nghymru yn £4.8 biliwn y flwyddyn, a dementia yn £700 miliwn y flwyddyn.
 

Casgliadau

Bydd angen rhagor o ymchwil lle mae bylchau wedi'u nodi. Bydd angen cynllunio i sicrhau ein bod yn cyfyngu ar effeithiau'r cynnydd tebygol yn y rhan fwyaf o'r problemau iechyd a nodwyd. Dylai atal fod yn flaenoriaeth a rhaid rhoi addysg i'r cyhoedd o ran eu ffordd o fyw a sut y gellir gwella hyn. I ddechrau, dylem rymuso pobl, cefnogi gweithwyr iechyd a gofal proffesiynol, cefnogi gofal clinigol, gwella iechyd y boblogaeth, a gwella effeithiolrwydd a diogelwch clinigol. Rhaid i ni hefyd sicrhau bod cyllid digonol ar gael.

Crynodeb lleyg wedi’i ysgrifennu gan Robert Hall